پستمدرنیسم در معماری:
مقدمهای بر سبک معماری پستمدرنیسم
پستمدرنیسم در معماری در اواخر قرن بیستم بهعنوان واکنشی به فرمالیسم سخت و محدودیتهای ادراکشده مدرنیسم ظهور کرد. در حالی که مدرنیسم بر سادگی، عملکرد و رد تزئینات تأکید داشت، پستمدرنیسم تلاش کرد تا عناصری از پیچیدگی، تنوع و ارجاعات تاریخی را به طراحی معماری بازگرداند. این جنبش با ویژگیهایی مانند التقاطگرایی، استفاده بازیگوشانه از فرمها، و ترکیبی از تأثیرات سنتی و معاصر شناخته میشود.معماری پُستمدرن یا پسانوگرا واکنشی است به سبک بینالمللی و معماری مدرن و از دهه ۱۹۸۰ به بعد دور گرفت.[۱] این نوع معماری همچنین مؤلفه ایست از جنبش پسانوگرایی.
معماری پستمدرنیسم اغلب بهعنوان نقدی بر ریاضت و بیروحی مدرنیسم تلقی میشود. این سبک، طنز، تناقض و حس شوخطبعی را در بر میگیرد و چالشهایی را در برابر این تصور که معماری باید به مجموعهای از قواعد از پیش تعریفشده پایبند باشد، ایجاد میکند. در عوض، پستمدرنیسم غنای بیان فرهنگی و تنوع سبکهای معماری را جشن میگیرد و از دورهها و سنتهای مختلف معماری الهام میگیرد.
عناصر نماینده این سبک معماری
پستمدرنیسم با چندین عنصر کلیدی تعریف میشود که آن را از جنبش مدرنیسم متمایز میکند:
- التقاطگرایی و پلورالیسم: معماری پستمدرنیسم اغلب ترکیبی از سبکها، مصالح و ارجاعات تاریخی مختلف را در بر میگیرد. این رویکرد التقاطگرایانه به معماران این امکان را میدهد که از منابع متنوعی استفاده کنند و عناصری از دورهها و فرهنگهای مختلف را با هم ترکیب کنند تا چیزی جدید و منحصر به فرد ایجاد کنند.
- تزئینات و دکوراسیون: برخلاف مینیمالیسم خشک مدرنیسم، پستمدرنیسم تزئینات و دکوراسیون را در بر میگیرد. ساختمانها اغلب دارای نماهای تزئینی، جزئیات پیچیده و استفاده از رنگ و بافت برای افزودن جذابیت بصری هستند.
- بازیگوشی و طنز: معماری پستمدرنیسم به طور مکرر عناصر بازیگوشانه و طنزآمیز را در بر میگیرد و مفاهیم متعارف جدیت در طراحی را به چالش میکشد. این ویژگی را میتوان در استفاده از اشکال غیرمنتظره، فرمهای شگفتانگیز و ترکیب سبکهای متضاد مشاهده کرد.
- ارجاعات تاریخی: معماران پستمدرنیست اغلب ارجاعات تاریخی را در طراحیهای خود وارد میکنند و عناصر کلاسیکی مانند ستونها، طاقها و سنتوریها را به شیوهای جدید و خلاقانه بازتفسیر میکنند. استفاده از موتیفهای تاریخی لایهای از معنا و زمینه فرهنگی به معماری اضافه میکند.
- پیچیدگی و تناقض: پستمدرنیسم سادگی و یکنواختی مدرنیسم را رد کرده و به پیچیدگی و تناقض اولویت میدهد. ساختمانها ممکن است دارای عدم تقارن، فرمهای نامنظم و ترکیبی از سبکها و مصالح باشند که حس پیچیدگی بصری و فضایی را ایجاد میکنند.
- متنیگرایی: معماری پستمدرنیسم اغلب به زمینه اطراف خود پاسخ میدهد، خواه فرهنگی، تاریخی یا محیطی باشد. این رویکرد در مقابل اصول جهانی مدرنیسم قرار دارد که تمایل داشت عملکرد را بر زمینه اولویت دهد.
ساختمانهای معروف این سبک معماری
چندین ساختمان شاخص وجود دارند که اصول پستمدرنیسم را بهخوبی نشان میدهند و بهعنوان نمادهای معماری شناخته میشوند:
- پیاتزا دایتالیا (1978) اثر چارلز مور: واقع در نیواورلئان، لوئیزیانا، پیاتزا دایتالیا یک نمونه بارز از معماری پستمدرنیسم است. این میدان عمومی که توسط چارلز مور طراحی شده است، ترکیبی بازیگوشانه از عناصر کلاسیک از جمله ستونها، طاقها و فوارهها را در رنگها و مصالح غیرمتعارف ارائه میدهد.
- ساختمان AT&T (اکنون ساختمان سونی) (1984) اثر فیلیپ جانسون و جان بورگی: واقع در نیویورک، ساختمان AT&T یکی از قابلشناساییترین نمونههای معماری پستمدرنیسم است. این ساختمان که توسط فیلیپ جانسون و جان بورگی طراحی شده، به خاطر سنتوری معروف “چیپندیل” در بالای آن شناخته شده است که ارجاعی بازیگوشانه به طراحی مبلمان قرن هجدهم است.
- ساختمان پورتلند (1982) اثر مایکل گریوز: واقع در پورتلند، اورگان، ساختمان پورتلند یکی از نخستین نمونههای معماری پستمدرنیسم است. این ساختمان که توسط مایکل گریوز طراحی شده، دارای نمایی جسورانه و رنگارنگ است که عناصر کلاسیک و مدرن را با هم ترکیب کرده و به چالشهای طراحی مدرنیستی پاسخ میدهد.
- خانه ونتوری (1964) اثر رابرت ونتوری: واقع در چستنت هیل، فیلادلفیا، خانه ونتوری یکی از نخستین و تأثیرگذارترین نمونههای معماری پستمدرنیسم است. این خانه که توسط رابرت ونتوری برای مادرش طراحی شده است، دارای نمایی پیچیده و نامتقارن، دودکش غیرعملکردی و سنتوری بیش از حد بزرگ است که همه اینها اصول مدرنیسم را به چالش میکشند.
- خانه گری (1978) اثر فرانک گری: واقع در سانتا مونیکا، کالیفرنیا، خانه گری یک اثر برجسته در معماری پستمدرنیسم است. این خانه که توسط فرانک گری طراحی شده است، یک ترکیب آزمایشی از فرمها و مصالح دیکانستراکتیویسم است که شامل فنسهای زنجیرهای، فلز موجدار و قابهای چوبی آشکار است. طراحی این خانه به چالش کشیدن مفاهیم سنتی معماری خانگی را منعکس میکند و به رویکرد نوآورانه و غیرمتعارف گری اشاره دارد.
معماران برجسته این سبک معماری
چندین معمار نقشهای کلیدی در شکلگیری جنبش پستمدرنیسم ایفا کردهاند و هر کدام دیدگاه منحصر به فرد خود را به توسعه این سبک معماری افزودهاند:
- رابرت ونتوری (1925-2018): رابرت ونتوری اغلب بهعنوان پدر معماری پستمدرنیسم شناخته میشود و یکی از چهرههای کلیدی در به چالش کشیدن اصول مدرنیسم است. کتاب او “پیچیدگی و تناقض در معماری” (1966) بهعنوان یک مانیفست برای جنبش پستمدرنیسم شناخته میشود. طراحیهای ونتوری، از جمله خانه ونتوری، بر اهمیت پیچیدگی، تناقض و ارجاعات تاریخی در معماری تأکید دارند.
- چارلز مور (1925-1993): چارلز مور یکی از معماران برجسته پستمدرنیسم بود که بهخاطر طراحیهای بازیگوشانه و التقاطی خود شناخته میشد. آثار او اغلب شامل ارجاعات تاریخی و ترکیبی از سبکها بودند، همانطور که در پیاتزا دایتالیا و توسعه سی رانچ در کالیفرنیا مشاهده میشود. معماری مور با حس مکان، زمینه فرهنگی و جشن گرفتن محیط محلی مشخص میشود.
- فیلیپ جانسون (1906-2005): فیلیپ جانسون یک معمار چندوجهی بود که در هر دو جنبش مدرنیسم و پستمدرنیسم نقش مهمی ایفا کرد. طراحی او برای ساختمان AT&T در نیویورک یک نقطه عطف در کارنامه او بود و به یکی از معروفترین نمونههای معماری پستمدرنیسم تبدیل شد. آثار جانسون منعکسکننده توانایی او در ترکیب اصول مدرنیستی با ایدههای پستمدرنیسم است که ساختمانهایی نوآورانه و از نظر زمینهای غنی ایجاد میکند.
- مایکل گریوز (1934-2015): مایکل گریوز یکی از چهرههای برجسته معماری پستمدرنیسم بود که بهخاطر طراحیهای رنگارنگ و بازیگوشانه خود شناخته میشد. آثار او، از جمله ساختمان پورتلند و ساختمان هومانا در لوئیزویل، کنتاکی، نشاندهنده دوری از ریاضت مدرنیسم به نفع رویکردی انسانیتر و بیانیتر در معماری هستند. طراحیهای گریوز اغلب شامل تزئینات بازیگوشانه، رنگهای جسورانه و بازتفسیر عناصر کلاسیک هستند.
- فرانک گری (1929-): فرانک گری یکی از تأثیرگذارترین معماران اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم است. آثار او، از جمله خانه گری و موزه گوگنهایم در بیلبائو، اسپانیا، بهخاطر فرمهای دیکانستراکتیویسم، مصالح غیرمتعارف و ویژگیهای مجسمهوار خود شناخته میشوند. رویکرد پستمدرنیستی گری چالشهایی را در برابر هنجارهای سنتی معماری ایجاد کرده و مرزهای معماری را گسترش داده است.
نتیجهگیری
پستمدرنیسم در معماری نمایانگر یک پاسخ زنده و پویا به محدودیتهای ادراکشده مدرنیسم است. از طریق بهکارگیری التقاطگرایی، تزئینات، ارجاعات تاریخی و حس بازیگوشی، پستمدرنیسم امکانات طراحی معماری را گسترش داده است. آثار معماران برجستهای مانند رابرت ونتوری، چارلز مور، فیلیپ جانسون، مایکل گریوز و فرانک گری همچنان الهامبخش و تأثیرگذار در زمینه معماری هستند و پستمدرنیسم را بهعنوان یک سبک مهم و ماندگار در چشمانداز معماری تبدیل کردهاند.