سبک معماری بروتالیسم

مقدمه‌ای بر سبک معماری بروتالیسم

زبره‌کاری یا معماری بروتالیست (به انگلیسی: Brutalist Architecture)، سبکی از معماری است که در آن ساختمان‌ها کلاً با بتن زبره و بدون روکش و دیگر عناصر کاربردی، به عبارتی عریان و عاری از زینت اجرا می‌شوند. اصطلاح زبره‌کاری (بروتالیسم) در ۱۹۵۴ در فرانسه و بریتانیا برای توصیف این شیوه به کار رفت. سبک معماری بروتالیسم در دهه‌های 1950 تا 1970 محبوبیت پیدا کرد. این سبک به خاطر استفاده خام و بی‌پیرایه از مواد و فرم‌های بزرگ و سنگین شناخته می‌شود. بروتالیسم به عنوان واکنشی به مدرنیسم شیشه و فولادی که در اواسط قرن بیستم غالب بود، شکل گرفت. واژه “بروتالیسم” از عبارت فرانسوی béton brut به معنای “بتن خام” گرفته شده است که به مصالح اصلی این سبک اشاره دارد.

بروتالیسم در اروپا، به ویژه در بریتانیا، پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت، زمانی که معماران به دنبال طراحی ساختمان‌های کاربردی و ارزان‌قیمتی بودند که نیازهای فوری برای زیرساخت‌ها و مسکن عمومی را تأمین کند. این سبک با بیان صادقانه مواد، معمولاً با استفاده از بتن نمایان و تأکید بر اجزای سازه‌ای ساختمان مشخص می‌شود. معماری بروتالیسم به دلیل ظاهر سنگین و محکم خود و پایبندی به اصول طراحی کاربردی، معمولاً واکنش‌های قوی ایجاد می‌کند.

عناصر نماینده سبک معماری بروتالیسم

1. بتن نمایان (Béton Brut): یکی از ویژگی‌های اصلی بروتالیسم، استفاده گسترده از بتن خام و بدون تزئین است. بافت و الگوهایی که از قالب‌های چوبی هنگام ساخت باقی می‌ماند، اغلب به طور عمدی دیده می‌شود و به ساختمان جلوه‌ای خشن و ملموس می‌بخشد.
2. فرم‌های بزرگ و یکپارچه: ساختمان‌های بروتالیستی اغلب با ظاهر سنگین و بلوک‌مانند خود شناخته می‌شوند که شامل فرم‌های هندسی بزرگ است که حس قدرت و استحکام را منتقل می‌کند. این سبک بر جرم و حجم تاکید دارد تا سبکی و شفافیت.
3. طراحی کاربردی: بروتالیسم به طور نزدیک با معماری کاربردی مرتبط است، جایی که فرم ساختمان به طور مستقیم با کارکرد آن هماهنگ است. عناصر تزئینی به حداقل می‌رسند و تمرکز بر ایجاد سازه‌های بادوام و کاربردی است.
4. تکرار الگوهای هندسی: بسیاری از ساختمان‌های بروتالیستی دارای عناصر تکراری و مدولار هستند، مانند ردیف‌های پنجره‌ها یا پانل‌های بتنی که به طراحی حسی از ریتم و نظم می‌بخشند.
5. تاکید بر اهداف اجتماعی: بروتالیسم اغلب برای ساختمان‌های عمومی و دولتی استفاده می‌شد و به ایده‌های اجتماعی مانند جامعه و برابری توجه داشت. بسیاری از پروژه‌های بروتالیستی شامل ساختمان‌های دولتی، مسکن اجتماعی و موسسات آموزشی بودند.
6. زیبایی‌شناسی خشن: جلوه بصری بروتالیسم اغلب به عنوان خشن، سخت و بی‌رحمانه توصیف می‌شود. جسارت فرم‌ها همراه با استفاده از بتن خام، زیبایی‌شناسی برجسته و گاه چالشی ایجاد می‌کند که در تضاد با سبک‌های شفاف‌تر مدرنیسم است.

ساختمان‌های معروف در سبک معماری بروتالیسم

چندین ساختمان نمادین در سراسر جهان اصول بروتالیسم را به خوبی نمایش می‌دهند و به عنوان آثار برجسته در تاریخ معماری شناخته می‌شوند:

1. واحد مسکونی مارسی (1952)، مارسی، فرانسه – طراحی شده توسط لوکوربوزیه، این ساختمان مسکونی نمونه‌ای کلیدی از بروتالیسم اولیه است. این سازه دارای بتن نمایان و طراحی مدولار است که به عنوان یک “شهر عمودی باغ” با واحدهای مسکونی، فضاهای عمومی و فروشگاه‌ها طراحی شده است.
2. مجتمع باربیکن (1965-1976)، لندن، انگلستان – طراحی شده توسط چمبرلین، پاول و بون، مجتمع باربیکن یکی از معروف‌ترین نمونه‌های معماری بروتالیسم است. این مجتمع مسکونی که شامل آپارتمان‌ها، یک تئاتر و یک باغ گلخانه است، به خاطر سطوح خشن بتنی، طراحی متراکم و نمای دژمانندش شناخته می‌شود.
3. ساختمان شهرداری بوستون (1968)، بوستون، آمریکا – طراحی شده توسط کالمن، مک‌کینل و نولز، این ساختمان دولتی یک اثر برجسته در بروتالیسم است. طراحی این ساختمان شامل بخش‌های عظیم، بتن نمایان و نمایی هندسی و تقریباً مجسمه‌وار است که هم تحسین و هم انتقاد برانگیخته است.
4. برج ترلیک (1972)، لندن، انگلستان – طراحی شده توسط ارنو گلدفینگر، این ساختمان بلند مسکونی یک نمونه نمادین از مسکن اجتماعی بروتالیستی است. ساختار بتن سنگین آن و سیلوئت متمایزش آن را به نمادی از معماری شهری پس از جنگ تبدیل کرده است.
5. هابیتات 67 (1967)، مونترال، کانادا – طراحی شده توسط موشه سفدی، این مجتمع مسکونی که برای اکسپو 67 ساخته شد، نمایانگر نگاهی خلاقانه‌تر به بروتالیسم است. طراحی آن شامل ماژول‌های بتنی متصل به هم است که فضاهای زندگی متنوع و پویایی ایجاد می‌کنند در حالی که زیبایی‌شناسی خام بتن را حفظ می‌کنند.

معماران برجسته سبک بروتالیسم

چندین معمار در توسعه و رواج بروتالیسم نقش اساسی داشته‌اند و به میراث منحصربه‌فرد و اغلب بحث‌برانگیز این سبک کمک کرده‌اند:

1. لوکوربوزیه (1887-1965): لوکوربوزیه که اغلب به عنوان پیشگام بروتالیسم شناخته می‌شود، با آثار خود مانند واحد مسکونی مارسی، پایه‌گذار اصول این جنبش بود. تمرکز او بر بتن خام، طراحی مدولار و راه‌حل‌های مسکن اجتماعی تأثیر زیادی بر شکل‌گیری بروتالیسم داشت.
2. آلیسون و پیتر اسمیتسون: این زوج معمار بریتانیایی به عنوان چهره‌های کلیدی در جنبش بروتالیسم شناخته می‌شوند. آن‌ها اصطلاح “بروتالیسم نوین” را ابداع کردند و بر ابعاد اخلاقی و اجتماعی این سبک تاکید داشتند. آثار آن‌ها، از جمله ساختمان اکانومیست در لندن و رابین هود گاردنز (که اکنون تخریب شده است)، نشان‌دهنده تعهد آن‌ها به کارکردگرایی و طراحی متمرکز بر جامعه است.
3. پل رودولف (1918-1997): این معمار آمریکایی به خاطر استفاده بیانی از بتن و طراحی‌های فضایی پیچیده خود شناخته می‌شود. آثار او مانند ساختمان هنر و معماری ییل (که اکنون به نام ساختمان رودولف شناخته می‌شود) نمونه‌های مهمی از طراحی بروتالیستی هستند.
4. ارنو گلدفینگر (1902-1987): این معمار مجارستانی‌الاصل بریتانیایی با آثار برجسته خود مانند برج ترلیک و برج بالفورن در لندن، به بروتالیسم کمک زیادی کرد. طراحی‌های او به خاطر استفاده جسورانه و بی‌پروا از بتن و تمرکز بر مسکن اجتماعی شهرت دارند.
5. مارسل بروئر (1902-1981): یک چهره کلیدی در معماری مدرنیست و بروتالیست، بروئر آثار برجسته‌ای مانند موزه ویتنی هنر آمریکا در نیویورک (اکنون موزه مت بروئر) و مقر یونسکو در پاریس را خلق کرد. طراحی‌های او اغلب فرم‌های سنگین و مجسمه‌مانند و تأکید زیادی بر بیان ساختاری دارند.

نتیجه‌گیری

بروتالیسم یکی از بحث‌برانگیزترین سبک‌های معماری باقی مانده است که همواره واکنش‌های متفاوتی را به خود جلب می‌کند. این سبک نشان‌دهنده دوره‌ای در تاریخ است که معماری با ایده‌های اجتماعی، کارکردگرایی و صداقت در مواد هدایت می‌شد. زیبایی‌شناسی خشن و بی‌پیرایه بروتالیسم همچنان بر معماری معاصر تأثیر می‌گذارد، به ویژه در پروژه‌هایی که بر مواد خام و فرم‌های بزرگ و برجسته تأکید دارند. اگرچه محبوبیت بروتالیسم پس از دهه 1980 کاهش یافت، میراث آن همچنان از طریق ساختمان‌های نمادین و بازنگری مداوم در اهمیت فرهنگی و معماری آن ادامه دارد.