زاها محمد حسین حدید اللهیبی در 31 اکتبر 1950 در بغداد، عراق به دنیا آمد . پدرش، محمد حدید، یکی از شخصیت‌های برجسته در صحنه سیاسی عراق بود، او از بنیان‌گذاران حزب دمکراتیک مترقی عراق و وزیر دارایی از سال 1958 تا 1960 بود. مادرش، وجیهه السابونجی، از یک خانواده ثروتمند در موصل بود. زاها حدید در محیطی فرهنگی و فکری پرورش یافت و از همان ابتدا علاقه زیادی به طراحی و معماری نشان داد.
تحصیلات زاها در یک مدرسه کاتولیک فرانسوی در بغداد آغاز شد، اما اشتیاق او برای دانش و تجربه، او را به سوی مرزهای دیگر برد.
او مدتی در سوئیس و انگلستان تحصیل کرد و سپس به خاورمیانه بازگشت تا در دانشگاه آمریکایی بیروت به تحصیل در رشته ریاضیات بپردازد. این پایه قوی در ریاضیات بعدها نقش مهمی در طراحی‌های معماری او ایفا کرد که با هندسه پیچیده و فرم‌های سیال شناخته می‌شوند.
پس از اتمام تحصیلات در رشته ریاضیات، زاها به لندن رفت تا در مدرسه معماری انجمن معماری مدرسه معماری لندن (AA) تحصیل کند.
در اینجا او با شخصیت‌های تاثیرگذار در معماری از جمله رم کولهاس آشنا شد که بعدها با او همکاری کرد. دوران تحصیل زاها در مدرسه معماری لندن AA با رویکرد رادیکال و تجربی او به طراحی مشخص شد که زمینه‌ساز آینده او به عنوان یک معمار بود که به طور مستمر هنجارهای متعارف را به چالش می‌کشید.
در سال 1977، پس از فارغ‌التحصیلی از مدرسه معماری لندن AA، زاها به دفتر معماری متروپولیتن (OMA) پیوست و با رم کولهاس همکاری کرد. دوران او در OMA مهارت‌ها و بینش او را بیشتر تقویت کرد، هرچند که طرح‌های او اغلب به دلیل نوآورانه بودن بیش از حد به مرحله اجرا نمی‌رسیدند. با این حال، ایده‌های نوآورانه زاها در جامعه معماری توجه‌ها را به خود جلب کرد.
در سال 1979، زاها حدید دفتر معماری خود را در لندن تأسیس کرد.
این دوره با یک سری پروژه‌های بلندپروازانه همراه بود که اگرچه همیشه ساخته نمی‌شدند، اما شهرت او را به عنوان یک چشم‌انداز در زمینه معماری تقویت کردند. کارهای اولیه او با فرم‌های جسورانه و طراحی‌های غیر متعارف مشخص می‌شد که هنجارهای سنتی معماری را به چالش می‌کشید.
یکی از اولین موفقیت‌های بزرگ او طراحی باشگاه تفریحی پیک در هنگ کنگ در سال 1983 بود که اگرچه هرگز ساخته نشد، اما تحسین بین‌المللی را به همراه داشت.
طراحی این پروژه شامل فرم‌های هندسی شکسته و فضاهای پویا بود که به امضای کارهای بعدی او تبدیل شد. شهرت زاها به عنوان یک “معمار کاغذی” شروع به تغییر کرد زیرا او شروع به دریافت کمیسیون‌های بیشتری کرد و طرح‌های خود را به واقعیت تبدیل کرد.
سبک معماری زاها حدید اغلب به عنوان دیکانستراکتیویسم توصیف می‌شود، یک حرکت که با فرم‌های شکسته، فرآیندهای طراحی غیرخطی، و علاقه به دستکاری سطوح و فضاها شناخته می‌شود. با این حال، کار او فراتر از طبقه‌بندی ساده بود و شامل عناصر هندسی ارگانیک و سیالیت بود که به ساختمان‌های او ظاهری متمایز و تقریباً آینده‌نگر می‌داد.
رویکرد زاها به معماری به شدت تحت تأثیر پیشینه ریاضی او بود. او اغلب از تکنیک‌های پیشرفته محاسباتی برای ایجاد فرم‌های پیچیده و سیالی استفاده می‌کرد که به نظر می‌رسید روش‌های سنتی ساخت و ساز را به چالش می‌کشند. ساختمان‌های او به خاطر منحنی‌های روان، زاویه‌های تیز، و فرم‌های پویا شناخته می‌شوند که احساس حرکت و جریان را به تصویر می‌کشند.
یکی از اولین پروژه‌های بزرگ زاها که ساخته شد، ایستگاه آتش‌نشانی ویترا در ویل ام راین، آلمان بود که در سال 1993 تکمیل شد. فرم‌های زاویه‌دار و ترکیب دینامیک این ساختمان آن را از ایستگاه‌های آتش‌نشانی معمولی متمایز می‌کند و نشان می‌دهد که زاها حدید چگونه توانایی ترجمه ایده‌های رادیکال خود به فرم‌های ساخته‌شده را دارد. ایستگاه آتش‌نشانی ویترا اکنون به عنوان یک اثر اساسی در معماری معاصر در نظر گرفته می‌شود و نشان‌دهنده رویکرد نوآورانه او به فضا و ساختار است.
پیست اسکی برگسل در اینسبروک، اتریش، که در سال 2002 تکمیل شد، یکی دیگر از پروژه‌های شاخص زاها است. این سازه دارای فرم روان و برجسته‌ای است که پیست اسکی را با یک کافه و سکوی مشاهده به هم پیوند می‌دهد. طراحی این سازه علاقه زاها به ایجاد فضاهای دینامیک و جریان‌دار را نشان می‌دهد که هنجارهای معماری سنتی را به چالش می‌کشند.
موزه MAXXI در رم، که در سال 2009 تکمیل شد، یکی از تحسین‌برانگیزترین آثار زاها است. طراحی این ساختمان شامل سری فرم‌های متقاطع و متداخل است که فضایی پیچیده و پویا را ایجاد می‌کند. این موزه به خاطر استفاده نوآورانه از فضا و توانایی جذب بازدیدکنندگان در یک تجربه معماری منحصر به فرد تحسین شده است.
مرکز فرهنگی حیدر علی‌اف در باکو، آذربایجان، که در سال 2012 تکمیل شد، شاید شناخته‌شده‌ترین پروژه زاها باشد. فرم موج‌مانند و روان این ساختمان به یک نماد معماری معاصر تبدیل شده است. طراحی مرکز حیدر علی‌اف نشان‌دهنده توانایی زاها در ایجاد فرم‌های ارگانیک و جریان‌دار است که مرزهای معماری سنتی را به چالش می‌کشند.
خانه اپرای گوانگژو، که در سال 2010 تکمیل شد، گواه دیگری بر رویکرد نوآورانه زاها به طراحی است. طراحی این ساختمان شامل دو سازه متصل است که شبیه به سنگ‌های درون جویبار هستند، با فرم‌های روان و فضاهای دینامیک که حس حرکت و جریان را ایجاد می‌کنند.
این خانه اپرا به خاطر طراحی جسورانه و توانایی ایجاد یک نماد فرهنگی منحصر به فرد در گوانگژو تحسین شده است.
زاها حدید به خاطر سهم‌هایش در معماری با جوایز و افتخارات بی‌شماری شناخته شده است.
در سال 2004، او اولین زنی شد که جایزه معتبر معماری پریتزکر را دریافت کرد، که اغلب به عنوان جایزه نوبل معماری شناخته می‌شود. این جایزه جایگاه او را به عنوان یکی از تاثیرگذارترین معماران نسل خود تقویت کرد.
در سال‌های 2010 و 2011، زاها برنده جایزه استرلینگ، یکی از بالاترین افتخارات در معماری بریتانیا، برای طراحی‌های موزه MAXXI و آکادمی اویلین گریس شد.
در سال 2012، او به مقام دیم فرماندهی فرمان امپراتوری بریتانیا (DBE) برای خدماتش به معماری نایل شد.
در سال 2014، زاها جایزه طراحی سال موزه طراحی را برای طراحی مرکز فرهنگی حیدر علی‌اف دریافت کرد.
این جایزه نشان‌دهنده توانایی او در پیشبرد مرزهای طراحی معماری و ایجاد ساختمان‌هایی است که هم نوآورانه و هم کاربردی هستند.
تاثیر زاها حدید بر زمینه معماری فراتر از آثار ساخته شده‌اش است.
رویکرد نوآورانه او به طراحی، که با فرم‌های جسورانه، هندسه‌های پیچیده و تکنیک‌های پیشرفته محاسباتی شناخته می‌شود، نسل جدیدی از معماران و طراحان را تحت تاثیر قرار داده است.
آثار حدید نشان‌دهنده پتانسیل معماری برای به چالش کشیدن هنجارهای متعارف و ایجاد امکانات جدید برای محیط ساخته شده است.
میراث زاها همچنین در نقش او به عنوان یک معلم و مربی مشهود است. در طول حرفه‌اش، او در موسسات مختلفی از جمله مدرسه معماری انجمن معماری، دانشگاه هاروارد و دانشگاه ییل تدریس کرده است.
تاثیر او بر آموزش معماری و تعهدش به پرورش نسل بعدی معماران یک نشان دائمی بر زمینه گذاشته است.
زاها محمد حسین حدید اللهیبی، که در 31 اکتبر 1950 در بغداد، عراق به دنیا آمد و در 31 مارس 2016 در میامی، فلوریدا درگذشت، یک معمار پیشگام بود که طراحی‌های نوآورانه و رویکرد رادیکالش به معماری یک میراث پایدار بر جای گذاشت.
کار او، که با فرم‌های سیال، هندسه‌های پیچیده و یک دیدگاه جسورانه شناخته می‌شود، امکانات طراحی معماری را از نو تعریف کرده است.
از تحصیلات اولیه او در ریاضیات تا کارهای نوآورانه‌اش در معماری، زاها به طور مداوم مرزهای ممکن را به چالش کشید، ساختمان‌هایی ایجاد کرد که هنجارهای متعارف را به چالش می‌کشند و نسل‌های آینده را الهام می‌بخشند. جوایز و افتخارات بی‌شمار او، از جمله جایزه معماری پریتزکر، گواهی بر سهم‌های او در این زمینه است.
میراث زاها از طریق ساختمان‌های نمادینش، تاثیرش بر آموزش معماری و تاثیر پایدارش بر دنیای طراحی همچنان زنده است.
به عنوان یک معمار نبوغ‌آمیز، کارهای زاها حدید همچنان جامعه معماری را الهام‌بخش و به چالش می‌کشد و یک نشان دائمی بر محیط ساخته شده بر جای می‌گذارد.
هر خرید، یک اثر هنری. از ایران برای جهان
