ضوابط مربوط به برش و خم میلگرد در ساختمان

ضوابط مربوط به برش و خم میلگرد در ساختمان مطابق مقررات ملی ایران

مقدمه

برش و خم میلگردها یکی از مراحل حیاتی در ساخت و ساز ساختمان‌های بتنی است که نیاز به دقت و رعایت ضوابط فنی دارد. این مقاله به بررسی ضوابط و نکات اجرایی مربوط به برش و خم میلگردها در ساختمان می‌پردازد تا اطمینان حاصل شود که عملیات با کیفیت بالا و بدون نقص انجام می‌شود.

برش میلگردها

1. وسایل مکانیکی برای برش:
   • ضابطه 3-7-2-3: آرماتورها باید با وسایل مکانیکی بریده شوند. استفاده از روش‌های برشکاری حرارتی نیاز به تأیید دستگاه نظارت دارد.
2. برش میلگردهای اصلاح شده سرد:
   • ضابطه 3-7-2-2: اگر استفاده از تمام طول آرماتورهای اصلاح شده سرد به روش پیچاندن لازم باشد، بخش نتابیده آن باید قطع شود.
3. شرایط برشکاری حرارتی:
   • ضابطه 3-7-2-7: در مواردی که برشکاری حرارتی مجاز است، محل برش باید به‌طور کامل تمیز شود. همچنین، آرماتورها باید از وضعیت کلاف درآیند و چسبیده یا روی یکدیگر نباشند.
   • توضیح 3-7-2-3: روش‌های برشکاری حرارتی از جمله برش اکسی استیلن یا هوا برش می‌تواند کیفیت برخی از میلگردها را در نزدیکی محل برش کاهش دهد. این طول که حداقل 50 میلی‌متر است، نباید در محاسبه همپوشانی و غیره منظور شود.
   • توضیح 3-7-2-7: وجود شره‌ها و اکسیدهای ناشی از برشکاری حرارتی می‌تواند به خوردگی سریع‌تر میلگرد درون بتن منجر شود. این زوائد باید با وسایل مناسب مانند فرچه یا ساب از سطح میلگرد جدا شوند.

خم میلگردها

1. خم سرد:
   • ضابطه 3-7-2-3: آرماتورها باید قبل از جایگذاری در محل، در حالت سرد خم شوند، مگر آن‌که روش دیگری توسط مهندس مشاور یا دستگاه نظارت توصیه شده باشد.
2. روش مکانیکی برای خم میلگردها:
   • ضابطه 3-7-2-1: خم کردن آرماتورها باید به صورت مکانیکی با فِلكه خم کن با قطر مناسب برای هر نوع و هر قطر آرماتور و با سرعت عبور ثابت انجام شود. بخش خم شده باید دارای شعاع انحنای ثابتی باشد.
3. شرایط دمایی برای خم میلگردها:
   • ضابطه 3-7-2-6: در شرایطی که دمای آرماتورها از 5+ درجه سلسیوس کمتر باشد، باید از خم کردن آن‌ها خودداری شود. (آبا)
   • مبحث 8: در شرایطی که دمای محیط کار یا میلگردها از 5- درجه سلسیوس کمتر باشد، باید از خم کردن آن‌ها خودداری شود.
   • توضیح 3-7-2-6: در دماهای کمتر، هر نوع فولادی تُردتر می‌شود و امکان ترک خوردگی در هنگام خم کردن بیشتر می‌شود. افزایش قطر خم یا رساندن دمای میلگرد به بیش از 5+ و کمتر از 100 درجه سلسیوس در این شرایط توصیه می‌شود. کاهش سرعت خم کردن نیز یکی از روش‌های قابل توصیه است.
4. خم میلگردهای درون بتن:
   • ضابطه 3-7-2-3: خم کردن آرماتورهایی که بخشی از آن‌ها در بتن ریخته شده قرار دارند، مجاز نیست مگر آن‌که در مدارک طرح پیش‌بینی شده و یا مورد تأیید دستگاه نظارت باشد.
5. خم میلگردهای غیر هم‌امتداد:
   • ضابطه 3-7-2-8: آرماتورهای غیر هم‌امتداد، مانند خم‌های S شکل و خم‌های 1 به 6، باید قبل از جاگذاری در قالب، خم شوند.
6. نگهداری نشانه‌ها:
   • ضابطه 3-7-2-1: نشانه‌های روی بندل یا کلاف آرماتورها تا زمان مصرف همه آن‌ها نباید از بین برود.
7. خم و اعوجاج شدید میلگردها:
   • ضابطه 3-6-6-2: میلگردهایی که دچار خم و اعوجاج شدید شده‌اند، تنها زمانی قابل قبول می‌باشند که تحت آزمایش خمش قرار گرفته و ضوابط مربوط را برآورده نمایند.

نکات اضافی برای خم میلگردها

1. خم‌کاری دستی:
   • در خم‌کاری دستی میلگردها، ممکن است سرعت یکنواخت و بویژه شعاع انحنای ثابت حاصل نشود. در آرماتورهایی با قطر زیاد، این مشکلات بیشتر می‌شود.
   • میلگردهای تا قطر 12 میلی‌متر را می‌توان با دست خم کرد، ولی میلگردهای بزرگ‌تر از 12 میلی‌متر بهتر است با دستگاه مکانیکی مجهز به فِلكه خم شوند. قطر فلكه خم متناسب با قطر میلگرد بوده و باید توسط مهندس محاسب و مهندس کارگاه تعیین شود.
   • کلیه میلگردهای ساده باید به قلاب ختم شود ولی میلگردهای آجدار را می‌توان به صورت گونیا خم نمود. سرعت خم کردن باید متناسب با درجه حرارت محیط باشد و باید با نظر مهندس کارگاه به‌طور تجربی تعیین شود.
   • باید از خم کردن میلگردها در درجه حرارت کمتر از 5+ درجه سانتی‌گراد (آبا) (مبحث 8: درجه حرارت کمتر از 5- درجه) خودداری نمود. حتی‌المقدور باید از باز کردن خم‌های میلگردهای شکل داده شده و مصرف آن در محل دیگر خودداری کرد. حتی در مواقع ضروری، بازکردن خم‌ها باید با نظر مهندس ناظر صورت بگیرد.
   • تمامی میلگردها باید به صورت سرد خم شوند، مگر آن‌که دستگاه نظارت روشی دیگر را مجاز بداند.
2. میز مناسب برای خم‌کاری دستی:
   • در مواردی که خم کردن میلگردها به وسیله دست انجام می‌گیرد، میز مناسبی برای خم کردن باید انتخاب شود تا در هنگام خم کردن، میلگرد را به شکل مطلوب نگاه دارد و میلگرد خم شده مسطح باشد.
   • در خم‌کاری میلگردها با دست، نمی‌توان به خوبی محدودیت قطر خم و سرعت خم‌کاری را رعایت نمود. همچنین، قطر خم در قسمات‌های مختلف یکسان نخواهد بود، به‌ویژه زمانی که در هوای سرد خم‌کاری انجام می‌شود یا از میلگردهای پرمقاومت و ترد یا قطر زیاد استفاده می‌شود. در این شرایط، لازم است از دستگاه‌های خم کن مکانیکی برای رفع این اشکال استفاده شود.

نتیجه‌گیری

رعایت ضوابط و نکات فنی در برش و خم میلگردها در ساخت و ساز ساختمان‌های بتنی مطابق مقررات ملی ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از تجهیزات مناسب و رعایت دما و شرایط محیطی می‌تواند به بهبود کیفیت و ایمنی سازه کمک کند. همچنین، نظارت دقیق و مستمر بر عملیات برش و خم‌کاری میلگردها توسط مهندسین ناظر ضروری است تا از بروز مشکلات و نقص‌های احتمالی جلوگیری شود.